Rosalie van der Does over het fotograferen van menselijk gedrag
Fotografie als middel om menselijk gedrag vast te leggen. Fotograaf Rosalie van der Does (1996) doet niets anders. Met haar fotoseries laat ze mensen stilstaan bij alledaagse menselijke gedragingen en eigenaardigheden.
We spreken elkaar bij Rosalie thuis in het Zuid-Hollandse Valkenburg. Aan de keukentafel bladeren we door haar fotoboek ‘Opslag Verliefd’. Rosalie studeerde in 2020 af aan de Nederlandse Academie voor Beeldcreatie (NAVB) en in november bracht ze haar eerste fotoboek uit.
Heel veel garageboxen gaan ons voorbij. Het zijn typische naoorlogse garageboxen die overal in Nederland te vinden zijn. Oorspronkelijk gebouwd om de auto in te zetten. Maar vandaag de dag multifunctioneel in gebruik. De garageboxen in haar boek functioneren o.a. als bakkerij, kunst dépot of gewoon als plek waar huiselijk troep in wordt opgeslagen.
De boxen zijn allemaal op dezelfde manier gefotografeerd. Recht van voren en elke foto hetzelfde belicht. Alleen de inhoud van de garages verandert steeds. Deze manier van fotograferen wordt ook wel een fotografische typologie genoemd. Een constante fotoserie, op dezelfde manier gefotografeerd, over één onderwerp. Bij een typologie zit de kracht in de herhaling. Zoals bij Rosalie het geval: het menselijk gedrag.
“Ik zie overal het gedrag van mensen. Ik heb een bepaalde blik."
Op het openbaar vervoer wachten vind ik nooit erg. Ik ga dan gewoon rondkijken. Staren naar mensen. Kijken wat ze doen. Ik ben heel erg iemand die niet van een sleur houdt. Want als je in een sleur belandt dan zie je dat soort dingen niet meer.
Ik vond het ook heel bijzonder toen corona kwam. Iedereen ging uit de sleur. Net zoals wanneer de trein opeens stil staat. Midden in een weiland. En dat er dan wordt omgeroepen: nou jongens we staan hier nog wel even. Iedereen gaat dan ineens met elkaar praten omdat ze een gezamenlijk probleem hebben. Dat vind ik heel grappig.”
Heb je die manier van kijken altijd al gehad?
“Ja. Maar sinds ik fotografeer, heb ik het kunnen toepassen.”
Hoe pas je dat toe in je series?
“Ik heb bijvoorbeeld foto’s gemaakt van niezende mensen. Het begon allemaal met dat ik ineens ging nadenken waarom mensen na het niezen ‘gezondheid’ zeggen. Niemand denkt daar echt over na. Maar we weten wel dat het onaardig is om het niet te zeggen. Ik word er dan ineens zo bewust van dat iedereen dat doet. Dan ga ik denken: hoe grappig is het om een serie te maken over niezende mensen. Het zijn hele random dingen.
Geloof je in een formule voor een goede foto?
“Nee. Echt alles kan. Als je maar weet waarom je het doet. Dat is het belangrijkste denk ik. Zelf denk ik heel erg in series. Niet in foto’s.”
Wanneer is persoonlijk voor jou een serie geslaagd?
“Als het onderwerp goed is. Als ik denk: ohja dat is typisch een Rosalie onderwerp. Je moet in één opslag kunnen zien waar de serie overgaat. Maar de serie is pas echt goed als het een duidelijke typologie is. Consistentie in de serie is daarom erg belangrijk.”
Ik wil de werkelijkheid fotograferen en niet dingen in scène zetten
Foto Rosalie van der Does
Hoe ben je te werk gegaan met het fotograferen van de garageboxen?
“Na wat uitproberen bleek zonsondergang het beste moment te zijn om te fotograferen. Op die manier kon het laatste beetje daglicht op de voorkant schijnen, zodat de muurtjes van de garagebox nog te zien waren.
Vervolgens ben ik net zo lang blijven staan totdat het licht vanuit de garagebox heviger is dan het licht van buiten. Op die manier werden de stoeptegels verlicht door het licht uit de garagebox. Om dat vast te leggen, zette ik mijn camera op statief en maakte ik gebruik van een lange sluitertijd. De foto’s zette ik in Photoshop in elkaar.
Heb je wat aan de garages veranderd voordat je ze ging fotograferen?
“Nee ik fotografeer de werkelijkheid. Ik wil dingen niet in scène zetten. Van tevoren heb ik tegen mensen gezegd dat ze niet mogen opruimen. Veel mensen snapten dat maar anderen hebben toch de neiging gehad om op te ruimen. Maar dat voorkom je gewoon niet.”
Hoe ben je aan de garages gekomen?
“Ik heb veel gegoogeld. Als mensen iets geks in hun garage hebben dan wordt het vaak opgepikt door lokale media. Ik wilde de leukste garageboxen hebben. Je bent stiekem opzoek naar dingen die je niet helemaal verwacht.
Ook heb ik veel oproepjes geplaatst in buurtgroepen op Facebook. Daar ben ik gewoon lid van geworden ondanks dat ik niet in die buurten woon. Soms werden de oproepjes weer verwijderd. Of stonden er reacties bij, zoals: wat kom je nou zoeken in mijn garage? Mensen vonden het heel raar. Maar toen ik de eerste foto’s had gemaakt kon ik laten zien wat het idee was. Facebook werkte uiteindelijk erg goed.”
Je moet gewoon fouten maken, maar daar ben ik heel slecht in
Kun je leven van de fotografie?
“Nee. Maar ik zou het wel willen. Bij gebrek dat ik nog niet genoeg verdien aan fotografie heb ik een bijbaan bij een magazijn. Ik doe wel opdrachten voor Trouw. Daar ben ik terecht gekomen via mijn stage bij fotograaf Lars van den Brink.”
Met het boek wil ik nog uit de kosten komen. Maar ik heb ik het boek niet gemaakt om er veel geld mee te verdienen. Ik wil vooral dat andere mensen meegenieten van de garages. Alle uren die je erin hebt gestoken krijg je nooit terug met de verkoop.”
Wat voor opdrachten doe je voor Trouw?
“Tijdens de eerste lockdown heb ik foto’s gemaakt over hoe mensen gebruik maken van livestreams. Het was een kijkje achter de schermen. Nu maak ik foto’s over artiesten en hun ritueeltjes voor het optreden. Dat onderwerp past ook weer heel leuk bij het gedrag.
De naam, Trouw, helpt ook weer om aan te kloppen bij andere opdrachtgevers. Het is marketingtechnisch slim. Ik kan nu naar andere opdrachtgevers stappen met: hé ik ben fotograaf, dit heb ik gemaakt, kan ik jullie ergens meehelpen? Maar dat is spannend, want wie zit nou op je te wachten?”
Hoe ervaar je de commerciële kant van de fotografie?
“Daarin moet ik nog veel in leren. Je moet jezelf leren presenteren. Eigenlijk is het ook veel oefenen en advies vragen aan andere mensen. En je moet gewoon fouten maken. Maar daar ben ik erg slecht in. Ik ben echt een perfectionist.
Aan de andere kant, ik weet wel wanneer ik commercieel moet zijn. Bijvoorbeeld een box neerzetten tijdens de expositie waar mensen hun e-mailadres kunnen achterlaten voor mijn boek. Op Instagram mensen eraan herinneren dat mijn boek in de winkel ligt. En vloggen op Instagram. Dat is wel een beetje awkward maar ik krijg terug dat mensen het heel leuk vinden. Het werkt erg goed om je Instagramaccount persoonlijk te maken.”
Met wat voor projecten ben je nog meer mee bezig?
“Ik werk dus in een magazijn. We krijgen op werk veel retouren. Veel mensen sturen het product niet terug in het originele doosje. Ze pakken dan gewoon een doosje dat ze nog ergens in huis hebben. We hebben bijvoorbeeld een kattenbakvullingdoosje op retour gekregen. En een aluminiumbakje waar eerst een kapsalon in heeft gezeten. Die doosjes ben ik nu aan het fotograferen.
Ik ontdek daarin weer het gedrag van mensen. En het is ook wel een maatschappelijk onderwerp. Over het retourbeleid in Nederland.”
Wil je met je foto’s een maatschappelijk statement maken?
“Het is niet per se mijn bedoeling om een maatschappelijk haakje te hebben. Het maatschappelijke is meer een zijweg in mijn foto’s. Het onderwerp is echt het gedrag. Of het nou goed of slecht is. Dat maakt niet uit. Over die doosjes kun je kritisch zijn. Maar je kunt het ook grappig vinden. Of denken: goed dat die mensen in ieder geval een doosje hebben gevonden om het in terug te sturen.”
Het is observerend?
“Ja ik ben eerder observerend. Vanaf een afstandje. Daarom maak ik ook series waar ik mij niet op één iemand richt. Ik ben ook te aardig om een hard maatschappelijk statement te maken. Het maatschappelijke is een zijweg maar niet het onderwerp.”
Ik hoef niet per se beroemd te worden. Maar stel, dan moet het wel voor mijn dood zijn en niet na. Dat zou zonde zijn.
Wat wil je nog bereiken?
“Ik zou graag mijn fotografische typologieën meer in opdracht willen doen.Verder hoef ik niet per se beroemd te worden. Maar stel, dan moet het wel voor mijn dood zijn en niet na. Dat zou zonde zijn.”
Als laatste, heb je tips voor beginnende fotografen?
“Wij leven in een tijd waar je online heel zichtbaar moet zijn. Zorg dus voor een goede website en Instagram. Zorg ervoor dat mensen je kunnen benaderen. Laat zien wat je doet. En zeg tegen iedereen waar je mee bezig bent.
Wat ik nu merk is dat alles draait om het netwerk dat ik heb. Alles gaat via via. Dit is ook een tip voor mijzelf: zoek in je netwerk naar mensen die iets anders doen dan jij. Als je je netwerk onderhoudt dan weet je nooit uit welke onverwachte hoek dingen aan komen waaien.”
Wil je meer werk van Rosalie zien? Ga naar haar website waar je ook haar boek ‘Opslag Verliefd’ kan bestellen.
Dit is het eerste interview uit de reeks 'Achter de camera'. Het volgende interview zal over twee weken verschijnen. Wil je op de hoogte blijven van de interviews en mijn ander werk? Volg mij dan op Instagram.
